Postępowanie polubowne jest sposobem rozstrzygania sporu przez sąd polubowny, który ma kompetencje organu orzekającego, choć nie ma przymiotu sądu państwowego. Kompetencja sądu polubownego do rozpoznania sporu zasadniczo jest oparta na dobrowolnej umowie stron a nie na przepisach prawa. Dodatkowo niezbędna jest jednak odpowiednia regulacja prawna, która zezwoli na poddanie sporów (lub niektórych ich kategorii) pod rozstrzygnięcia sądu polubownego oraz przyzna wyrokowi sądu polubownego moc prawną na równi z wyrokiem sądu państwowego. Podstawę prawną, na której działa sąd polubowny tworzą więc wola stron i przepis ustawy, który przyznaje sądowi polubownemu uprawnienie do rozstrzygania sporów, ze skutkami równoważnymi rozstrzygnięciom sądu państwowego. Sąd polubowny może rozstrzygać sprawy cywilne w takim zakresie, w jakim sprawy te mogą być przekazane zgodnie z upoważnieniem ustawodawcy i na mocy porozumienia stron (zapisu na sąd polubowny) zostały przekazane do rozstrzygnięcia temu sądowi. Konsekwencją poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego jest wyłączenie kompetencji sądu państwowego pod warunkiem podniesienia zarzutu zapisu na sąd polubowny przez stronę procesu lub uczestnika postępowania nieprocesowego.
Zasadnym jest więc stwierdzenie, że postępowanie polubowne jest swoistym rodzajem postępowania sądowego, lub że jest to alternatywny sposób rozstrzygania sporów cywilnych. Powodami, dla których postępowanie polubowne powinno cieszyć się powodzeniem wśród uczestników obrotu cywilnoprawnego, są: szybkość postępowania, jego odformalizowanie, wyłączenie jawności postępowania, możliwość swobodnego wybrania prawa właściwego dla rozstrzygania sporu lub też wskazania, że rozstrzygnięcie sądu polubownego ma zostać dokonane zgodnie z zasadami słuszności, możliwość wyboru przez strony osób powołanych do rozstrzygnięcia sporu chwili, niższe koszty. W praktyce tak jednak nie jest. Postępowania polubowne są w swojej masie jedynie marginesem spraw cywilnoprawnych rozstrzyganych w postępowaniach sądowych. Okresem rozkwitu postępowań polubownych na ziemiach polskich był okres zaborów, co wiązało się zapewne z niechęcią poddawania sporów między ówczesnymi naszymi rodakami organom orzekającym pochodzących od zaborców.
Zapytaj eksperta o szczegóły »